Projecten

Woeste Hoogten: beleef het landschapsverhaal van onze streek

De term ‘Woeste Hoogten’ verwijst naar de geschiedenis van het landschap in het Meetjesland. Dit werd gevormd door de continue interactie tussen de weinig vruchtbare gronden in deze streek en de menselijke zoektocht om deze alsnog te benutten.

Download route/gids

Delen

 

Woeste Hoogten

Tijdreizen door het landschap? In het Meetjesland kan het. Dit is een streek vol verhalen, gevormd door eeuwen van menselijke inspanning en natuurlijke processen. Centraal daarin staat de cuesta Oedelem-Zomergem: een zeldzame geologische heuvelrug die 50 miljoen jaar geleden ontstond en vandaag nog steeds het reliëf en karakter van de regio bepaalt. De invloed van deze natuurlijke ruggengraat is niet te onderschatten. Doorheen de middeleeuwen ontstonden op en rond de cuesta tal van ontginningshoeves. Deze hoeves hebben het landschap blijvend veranderd – van uitgestrekte bossen tot open akkers en landbouwgronden. Vandaag zijn die sporen nog steeds zichtbaar.

Om dit bijzondere landschap en zijn geschiedenis tastbaar te maken, ontwikkelden we twee fietsroutes en een wandelroute met informatieve stops. Via een 3D-maquette, een boeiende podcastreeks en de ErfgoedApp ontdek je hoe de regio evolueerde onder invloed van mens en natuur. De Huysmanhoeve in Eeklo vormt het startpunt van een van de fietsroutes en is bovendien de locatie waar de interactieve maquette te bezichtigen is. Deze historisch waardevolle plek past perfect binnen het verhaal van Woeste Hoogten.

Een samenwerking van het Regionaal Landschap Meetjesland en Leievallei, Universiteit Gent, studiebureau Madoc en het Plattelandscentrum Huysmanhoeve.


"Door dit project krijg ik het gevoel dat we de tijd kunnen laten spreken, en de verhalen van het landschap en de ontginningshoeves tot leven kunnen brengen. Het is een kans om mensen te laten inzien dat ons verleden, en zeker het ontginningsverhaal, diep geworteld is in het heden, en dat elke heuvel en elk pad een verhaal te vertellen heeft als je maar goed kijkt en luistert."

- Ralph Maréchal (medewerker landschap)


Het gevormde landschap: de cuesta Oedelem-Zomergem

Een belangrijke vormende kracht in onze streek is de formatie van de cuesta Oedelem-Zomergem. Een cuesta, oftewel een heuvelrug, kenmerkt zich door een steil front, het cuestafront, en een geleidelijke helling, de cuestarug, met een maximale hoogte van 29 meter. De oorsprong van deze cuesta gaat terug tot 50 miljoen jaar geleden, toen afwisselend zanden kleilagen werden afgezet door de zee. De hardheid van de kleilagen zorgde ervoor dat deze met een flauwe helling aan de oppervlakte kwamen. De zachtere zandlagen erodeerden sneller, waardoor het steile cuestafront ontstond. Dit reliëf is duidelijk voelbaar en op sommige plaatsen zelfs goed zichtbaar, zoals bij de Kampel van Kleit.

Impact op dorpen en landschapsontginning

De ontstaansgeschiedenis van dorpen en de ontginning van het landschap zijn sterk beïnvloed door de aanwezigheid van de cuesta. Dorpen zoals Zomergem, Ursel, Knesselare en de drie ontginningshoeven van Papinglo, Drongengoed en Burkel liggen allemaal op hoger gelegen plekken in het landschap, gevormd door deze heuvelrug.

Wim De Clercq
© Wim De Clercq

Woeste gronden

Regionaal Landschap Meetjesland en Leievallei werkte samen met de Universiteit Gent, Toerisme Meetjesland en studiebureau Madoc om het ontginningsverhaal op een boeiende manier te vertellen. Bij de Universiteit Gent zetten professor historische archeologie Wim De Clercq en doctor Maxime Poulain hun schouders mee onder het project. Vanuit de Universiteit Gent investeren ze immers al jaren in het archeologisch onderzoek van deze regio. Deze vormt namelijk een uitstekende casus om de wisselende en soms moeilijke relatie tussen mens en natuur doorheen de eeuwen te bestuderen.

“De cuesta, met zijn oeroude en moeilijk bewerkbare kleibodem, oefende reeds vroeg een grote aantrekkingskracht uit op de mens. In de Romeinse tijd werd bijvoorbeeld al lokale klei gewonnen voor het maken van aardewerken potten en dakpannen en zien we dat ook bewoning langzaamaan de flanken van de heuvel opklimt. Een grootschalige ontginning komt er pas in de middeleeuwen. Door de groei van onze steden is er op dat moment namelijk een grote nood aan brandstof, voedsel en wol die als grondstof van de lakenhandel in kledij moest voorzien. Om hieraan tegemoet te komen, lieten abdijen, wereldlijke heersers en lokale boeren hun oog vallen op enkele natte heidegronden ten noorden van Eeklo en op die opvallende hoogte van de cuesta. 

Omdat de nood hoog was, sloeg men de hand aan de ploeg om ook deze meest moeilijke gronden te ontginnen. Daarom werden vanuit enkele abdijen enkele grote ontginningshoeves gesticht, bijvoorbeeld de Papinglohoeve, de Huysmanhoeve, de Burkelhoeve en de Drongengoedhoeve. De ontginning van die woeste gronden is echter een verhaal van vallen en opstaan. Middeleeuwse landbouwtechnieken bleken niet opgewassen tegen de zware, zure kleigrond en ook de demografische en economische motor begint in de late middeleeuwen te sputteren. De ontginningsgolf komt daarom al snel tot stilstand en de hoeves raken in onbruik en verval. In de 18de eeuw gooide men het uiteindelijk over een andere boeg en werd volop ingezet op bosbouw. Dit bos werd op een heel systematische wijze aangelegd en resulteerde in het kenmerkende dambordpatroon dat vandaag nog steeds te herkennen valt in het landschap. In de 19de eeuw bieden nieuwe landbouwtechnieken de mogelijkheid om de vele velden en bossen alsnog om te zetten in vruchtbare akkers. Door de aanleg van enkele vliegvelden in de 20ste eeuw kreeg de cuesta voor het eerst ook een nieuwe, militaire functie. Deze miljoenen jaren oude hoogte bepaalde dus niet alleen het verre verleden maar ook onze recente geschiedenis. Allicht is de strategische rol van de cuesta nog niet snel uitgespeeld en verdient deze, samen met de omliggende regio, de nodige wetenschappelijke aandacht.”

© Emma De Smet

“Met Toerisme Meetjesland richten we ons op bewuste reizigers die méér willen dan alleen maar mooie wandelingen en fietstochten. We willen hen het verhaal achter het Meetjeslandse landschap laten ontdekken, hen laten stilstaan bij wat anders onopgemerkt zou blijven. Daarom past Woeste Hoogten perfect bij onze visie. We stellen dan ook met plezier onze knooppunten ter beschikking voor dit project, zodat bezoekers via fietstochten en wandelingen de rijke ontstaansgeschiedenis van het Meetjesland kunnen ervaren.”

 

Emma De Smet, campagnemanager bij Toerisme Meetjesland

Het ontginningsverhaal zelf beleven

Ons doel is om mensen te laten inzien dat ons verleden, en vooral het ontginningsverhaal, diep geworteld is in het heden. Elke heuvel en elk pad heeft een verhaal te vertellen, als je maar goed kijkt en luistert. Met een maquette en een podcastreeks brengen we het verhaal van onze streek tot leven. Beleef daarna het landschap met twee fietsroutes en een wandelroute. De begeleidende app helpt je onderweg om het landschapsverhaal beter te begrijpen en te waarderen.

©

Fiets- en wandelbrochure

De folder biedt twee fietslussen aan: de langste route is ongeveer 60 km lang en start bij het Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve. De tweede fietsroute is ongeveer 48 km lang en begint in Ursel Dorp. Beide routes volgen grotendeels het knooppuntennetwerk, maar je kan ze ook gratis downloaden voor gebruik op je GPS-toestel.

Daarnaast is er een stevige wandellus van ongeveer 11 km, die begint bij de parking Krakeel langs de Drongengoedweg op de grens Knesselare-Maldegem.

De folder kan je gratis verkrijgen op:

  • de toeristische centra van Aalter, Eeklo, Evergem, Kaprijke, Lievegem en Maldegem
  • de Huysmanhoeve, Drongengoedhoeve en Papinglohoeve
  • het kantoor van Regionaal Landschap Meetjesland en Leievallei (Heldenpark, Oosteeklostraat 91, Eeklo)

Met de ErfgoedApp kan je zowel de wandel- als de fietslussen volgen en ze biedt tevens handige ondersteuning tijdens je tocht.

Fietsroute door tijdlagen (48 km) Moeras tot Meetjesland-fietsroute (60 km) Sporen in het Landschap-wandelroute (11,5 of 13,5 km) Download de folder met routes
© Regionaal Landschap Meetjesland en Leievallei

Maquette in provinciaal streekcentrum Huysmanhoeve

De maquette in de Huysmanhoeve vertelt het verhaal van de landschapsontwikkeling in onze streek. Geluid en projectie brengen de maquette op indrukwekkende wijze tot leven. Een bezoekje is absoluut de moeite waard! De maquette is te bezichtigen tijdens de openingsuren van de Huysmanhoeve.

Fotorealistische tekeningen

De Drongengoedhoeve, Huysmanhoeve en Papinglohoeve zijn drie prachtige trekpleisters in onze streek. Maar hoe zagen deze ontginningshoeven er vroeger uit? Om een beeld van het verleden te schetsen, lieten we van elk van deze hoeves een reconstructietekening maken. Deze tekeningen zullen niet alleen op de locaties zelf te bewonderen zijn, maar ook via de Erfgoedapp. Dankzij de expertise van de Universiteit Gent kunnen we op basis van onze huidige historische en archeologische kennis een zo realistisch mogelijk beeld creëren van hoe deze hoeves er in de middeleeuwen kunnen hebben uitgezien.

De oude Drongengoedhoeve

© Yannick De Smet

De inmiddels verdwenen bakstenen 'oude hofstede' van de Norbertijnerabdij van Drongen en omgeving, zoals in de 16de eeuw.

Bekijk in detail

De Huysmanhoeve

© Yannick De Smet

De Huysmanhoeve of het Groot Goed met de dubbele omwalling, zoals in 1300.

Bekijk in detail

De Papinglohoeve

© Yannick De Smet

De Papinglohoeve, zoals in 1567.

Bekijk in detail

Podcasts

In de podcastreeks van vijf afleveringen vertelt professor historische archeologie Wim De Clercq van de Universiteit Gent de geschiedenis van de cuesta Oedelem-Zomergem. De reis begint 50 miljoen jaar geleden en maakt tussenstops in de Romeinse tijd, de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd.

De ideale plekken om naar de afleveringen te luisteren bevinden zich in het landschap zelf. Tijdens de wandel- en fietsroutes kom je deze luisterpunten tegen.