Geïntegreerd faunaplan - Kievit loves rolklaver

Natuur en landbouw zijn bondgenoten, maar samenwerken met de natuur moet ook economisch interessant zijn. Het mag niet alleen rekenen op goodwill van de landbouwer. Wanneer financiële zorgen wegvallen, is er meer tijd om landschapsherstel te verzoenen met de bedrijfsvoering.

Natuurlijke plaagbestrijders moeten in evenwicht zijn en herstel van de bodemkwaliteit is essentieel. In het project 'Geïntegreerd faunaplan' testten we 10 maatregelen uit die natuur en landbouw versterken.

Beweeg over de illustratie, klik op de handjes en kom te weten welke maatregelen er zijn en hoe je er mee aan de slag kan.

Een 'geïntegreerd faunaplan'

Het platteland levert ecosysteemdiensten. De meest gekende zijn bestuiving en natuurlijke plaagbeheersing. Soorten die ecosysteemdiensten leveren, helpen bij de beheersing van ziektes en plagen en het bestuiven van gewassen en planten.

Daarnaast rekent het platteland af met opportunistische soorten zoals bladluizen, everzwijnen, ganzen, kraaiachtigen, duiven, … Die pasten zich doorheen de tijd aan aan de nieuwe landbouwlandschappen en -technieken. Zo werden ze ongewenste gasten op het platteland. Dat, in combinatie met de achteruitgang van de biodiversiteit zorgt ervoor dat de ecosysteemdiensten afnemen.

Ecosysteemdiensten vertrekken meestal van een individuele benadering van soorten of problemen. Binnen dit project werken we aan een geïntegreerde aanpak op gebiedsniveau met een aanpak die zich richt op een evenwicht tussen gewenste en ongewenste soorten.

Vleermuis

De Voorkempen is de overgang van het stedelijke gebied rond Antwerpen naar het open ruimtegebied van de Noorderkempen. Rond Antwerpen ligt een bosrijke zone met park- en kasteeldomeinen: de favoriete plekken van vleermuizen. Ze verplaatsen zich liefst via rechtlijnige landschapselementen zoals dreven, houtkanten of de antitankgracht. Langs heel wat dreven liggen weilanden en akkers. Aan de akkerranden ligt de landbouwproductie lager door overschaduwing. Creëer hier een voordeel voor landbouw en natuur met een nachtbloeiend mengsel. Bloemen trekken insecten aan waarop vleermuizen foerageren. Zo doen ze dienst als natuurlijke bestrijder van plaagsoorten.

Wat testten we uit? We zochten geschikte dreven uit. Deze locaties werden tijdens de zomer gemonitord met 2 automatische batdetectoren. De verzamelde data worden nu geanalyseerd om te weten waar inzaai van mengsels nut kan hebben.

Steenuil

De steenuil foerageert op veld- en bosmuizen. Hij nestelt zich in holten van oudere knotwilgen en hoogstamfruitboomgaarden. Dit type landschapselementen verdween de laatste jaren stelselmatig door schaalvergroting, verkaveling, verlies van praktisch nut, verwaarlosing, .... Hierdoor vindt hij geen nestplek meer en gaat de soort achteruit.

Wat testten we uit? We plaatsten enkele nestkasten om de soort tijdelijke nestplaatsen aan te bieden. In de toekomst moeten er terug meer natuurlijkse nestplaatsen zijn. De regionale landschappen zetten samen met andere verenigingen en overheden meer in op het beheer van knotbomen en hoogstamfruitboomgaarden.

Kievit

De kievit met zijn zwarte kuifje en schitterende regenboogkleuren op zijn zwarte vleugels is een geliefde akker- en weidevogel. Op wandel door velden zie je hem luid alarmerend opstijgen en acrobatische toeren uithalen om je aandacht af te leiden van zijn nest op de grond. De kievit is een algemene soort voor Vlaanderen, maar gaat duizelingwekkend achteruit omdat hij er amper in slaagt jongen groot te brengen. Dat komt door de intensivering van de landbouw, toenemende droogte, dalend voedselaanbod en predatie.

Eén exemplaar eet nochtans 800 tot 5000 bodemdieren per dag en zorgt door zijn territoriaal gedrag dat kraaien niet landen in de buurt van de gewassen. De kievit is zo een handige gewasbeschermer.

Rolklaver: bruggewas tussen kievit en landbouw?

In de Voorkempen testen we of rolklaver een brugvormend gewas is tussen natuur (kievit) en landbouw. Rolklaver is een laagblijvend gewas. Dat is interessant voor de kievit die overzicht wil houden om zijn nest te beschermen. Rolklaver zorgt voor een vrij ijle bodem in het vroege voorjaar. Dat is ideaal voor kievitten die een nestplaats zoeken. Als het eieren zijn uitgebroed, komt de rolklaver in bloei en zorgt het voor veel insecten die dienen als voedselbron voor de kuikens. De kievit heeft vrij spel tussen oktober en 15 juli, want pas dan wordt er gemaaid.

Voor de landbouw is rolklaver ook een interessant gewas. De diepe penwortel gaat bodemverdichting tegen en de vlinderbloemige fixeert stokstof. Het gewas kan dienen als veevoeding en de overheid voorziet een compensatievergoeding.

In oktober 2022 werd 4,5 hectare rolklaver ingezaaid op de Brechtse Heide. De kievitten maakten in het voorjaar van 2023 effectief gebruik van de akker, samen met massa's insecten. Begin juli werd het perceel gemaaid. Stalen van het maaisel worden nu geanalyseerd op hun voederwaarde. Meer info volgt.

Meer informatie over het project Geïntegreerd Faunaplan? Contacteer onze medewerker platteland Cedric Hamelink.

Dit project werd mogelijk gemaakt met de steun van

Hoor de kievit op het ingezaaide perceel in de zomer van '23!